KAVALALI MEHMET ALİ PAŞA

1769 yılında Kavala'da dünyaya gelen Mehmet Ali Paşa, Mısır'ı işgal eden Napolyon'a karşı yurdu savunmak için gönderilen askerlerin başında 1799 yılında Mısır'a gönderilir.

Napolyon'un işgali sonrasında Mısır'da idari yapı bozulunca ilişkileri sayesinde halkı birbirine düşürerek olayların çıkmasına neden olur. 1805 yılında Vali Hüsrev Paşa Mısır'ı terk edince Mehmet Ali Paşa yönetimi ele geçirir. Osmanlı yönetimi de düzenli olarak vergisini vermesi ve Hicaz'ı ele geçiren Vahabileri etkisiz hale getirmesi koşuluyla onu Mısır Valisi olarak atar.

1807 yılında Mısır'ı işgal etmek isteyen İngilizleri yener. Bölgede iyice güçlenen Mehmet Ali Paşa, Selanik Valiliği'ne atanır, ancak Mısır'ı bırakmaz. 1818 yılında Vahabi ayaklanmasını bastırır, bunu üzerine Hicaz ve Habeş valilikleri de ona bağlanır.

Mehmet Ali Paşa, tarımı geliştirir, ekonomisini güçlendirir. Fransa'nın desteğiyle iplik, bez, zeytinyağı ve alkol fabrikaları kurar. Güçlenen ekonomisiyle ve yine Fransa'nın desteğiyle modern bir ordu ve donanma kurar.

1821 yılında Mora Yarımadası'nda ayaklanan Rumlar, bağımsızlık ister. Osmanlı yönetimi Mısır Valisi'nden yardım ister, çünkü güçlü bir ordusu ve donanması vardır. İsyan bastırılır, ancak İngiltere ve Rusya gibi ülkelerin bastırmasıyla Londra Protokolü ile Yunanistan devletinin kurulması istenir. Navarin baskınıyla Osmanlı-Mısır donanması yok edilir.

Mehmet Ali Paşa, padişaha danışmadan Mısır'a çekilir. Osmanlı yönetimi Londra Protokolü'nü kabul eder ve Yunanistan Devleti 14 Eylül 1829 günü kurulur.

Mehmet Ali Paşa, padişah'tan Girit ve Suriye valiliklerini de ister. Sultan 2.Mahmud, Mehmet Ali Paşa'nın ortadan kaldırılmasını ister. Bunu haber alan Paşa'nın oğlu İbrahim Paşa 1832 yılında Suriye'yi işgal eder.

Asi ilan edilen Mehmet Ali Paşa'nın yerine Hüseyin Paşa, Mısır Valisi atanır. Ordusuyla Mısır'a doğru yola çıkar. Suriye'de İbrahim Paşa ile karşılaşan Hüseyin Paşa yenilir.

Bu yenilgi üzerine Sultan 2.Mahmud, İbrahim Paşa üzerine bir ordu daha gönderir. Konya'daki savaşı yine İbrahim Paşa'nın düzenli ordusu kazanır. Böylece İbrahim Paşa kuvvetlerine İstanbul yolu açılmış olur.

Osmanlı yönetimi, bir valisinin isyanıyla baş edemez, Avrupa devletlerinden yardım ister. Avrupa devletleri, Mehmet Ali Paşa gibi güçlü bir karakteri Osmanlı'nın başında görmek istemedikleri için destek verirler. Rusya güçlü bir ordu gönderir; ancak İngiltere ve Fransa Rusya'ya fırsat vermemek için iki tarafı Kütahya'da masaya oturmaya zorlar.

5 Mayıs 1833 günü yapılan anlaşmaya göre, Mehmet Ali Paşa Mısır, Suriye ve Girit valiliklerini, oğlu İbrahim Paşa ise Cidde Valiliği'ni ve Adana'da vergi toplama hakkı alır.

1839 yılında Mehmet Ali Paşa, bağımsızlığını ilan edince Osmanlı, Hafız Paşa komutasında bir orduyla yola çıkar, iki ordu Nizip'te karşılaşır. İki ordunun kuvveti denktir. Osmanlı ordusunda danışman olarak görevli Prusyalı bir subay, saldırı önerisinde bulunur. Ancak Hafız Paşa, mübarek cuma günü saldırmanın dine uygun olmadığı gerekçesiyle saldırmaz. Prusyalı subay, bu kez gece saldırısı önerisinde bulunur. Hafız Paşa bu kez de, bunun padişahın şanına uygun olmadığı gerekçesiyle öneriyi geri çevirir. Mısır ordusu, Osmanlı ordusunun çevresini sararken, Prusyalı subay çaresizce geri çekilmeyi önerir. Hafız Paşa bunu da şerefsizlik sayar.

29 Haziran 1839 günü, Mısır ordusu karşısında hiç bir şey yapmayan Osmanlı ordusu sadece dört saatte dağıtılır. İki gün sonra Sultan 2.Mahmud, vefat eder. Yerine oğlu Abdülmecid geçer.

3 Kasım 1839 günü Tanzimat fermanı ilan edilir.

1840 yılında Osmanlı Devleti, İngiltere'nin desteğiyle Suriye kıyılarını kuşatır, İbrahim Paşa kuvvetlerini yenerek Suriye'den çekilmeye zorlar. Mısır'ı da almak isteyen Osmanlıları İngiltere engeller.

13 Şubat 1841 günü Osmanlı Devleti, "Mısır Valiliği İmtiyaz Fermanı" yayınlar. Bu fermana göre, Mısır Valiliği Mehmet Ali Paşa ailesine babadan oğula geçecek şekilde verilmesine karar verilir.

* * *

İşte bu Mehmet Ali Paşa'nın Kavala'da doğduğu ev, günümüzde korunuyor, bahçesinde bir heykeli de var.